Jakie są objawy depresji?

Depresja ze względu na swą złożoną naturę ma szereg różnych objawów. W szpitalnym lecznictwie psychiatrycznym częściej spotyka się rozwinięte formy depresji, które nasileniem swoich objawów nie nastręczają lekarzowi trudności w postawieniu rozpoznania. Lekarz pierwszego kontaktu w swoim gabinecie w większości przypadków ma do czynienia z mało nasilonymi objawami zaburzeń depresyjnych. Takie sytuacje sprawiają trudności diagnostyczne.

Podział depresji na epizod depresyjny, zaburzenia depresyjne nawracające i dystymię - należąca do grupy uporczywych zaburzeń depresyjnych, ma swoje odzwierciedlenie między innymi w nasileniu i rodzaju objawów prezentowanych przez chorych.

Na obraz kliniczny epizodu depresyjnego składa się szereg charakterystycznych cech, nazywanych też objawami podstawowymi albo osiowymi (stanowiącymi centrum zespołu), oraz licznych nieswoistych objawów wtórnych. Symptomy wtórne mogą być odmienne u różnych chorych i prawdopodobnie wynikają z reakcji pacjenta na pojawienie się objawów podstawowych.

Do objawów osiowych należą:
1. Obniżenie nastroju.

Chorzy żyją w stanie stałego smutku i przygnębienia. Nie są w stanie odczuwać radości, szczęścia czy satysfakcji. Bywa, że stają się zobojętniali na wszystkie wydarzenia, które toczą się wokół nich. Osoby cierpiące na depresję tracą zainteresowanie dotychczasowymi zajęciami czy hobby. Przestają odczuwać przyjemność z czynności, które do tej pory im ją sprawiały. Do tego dołączają się takie objawy jak: poczucie własnej bezwartościowości i winy, uporczywe myśli na temat własnej śmierci i samobójstwa.

Zdarza się, że chorzy z zaburzeniami depresyjnymi miewają urojenia (nieprawidłowe konstrukcje myślowe, uważane przez chorego za prawdziwe; najczęściej są to myśli absurdalne, tzw urojenia nihilistyczne - chorzy twierdzą, że nie żyją lub jakaś część ich ciała obumarła) oraz omamy (halucynacje, mogą być: wzrokowe, słuchowe, dotykowe, smakowe, węchowe) słuchowe i wzrokowe.

2. Osłabienie tempa procesów myślowych i ruchowych.

Może się ono objawiać spowolnieniem tempa myślenia i kojarzenia, osłabieniem pamięci. Chorzy ci zaczynają się wolniej poruszać (chodzi tu zarówno o chodzenie czy czynności wykonywane rękami, jak i o spowolnienie i ściszenie mowy). Niekiedy zdarza się, że zupełnie zamierają w bezruchu. Stan taki nazywamy osłupieniem. Bywa jednak, że u chorych pojawia się nadmierne ożywienie ruchowe i niepokój. Osłupienie i nadmierne pobudzenie ruchowe mogą występować naprzemiennie.

3. Objawy depresji z różnych układów i narządów oraz zaburzenia rytmów biologicznych (bezsenność, lub wręcz odwrotnie nadmierna senność) – tak zwane objawy somatyczne.

Do jednych z poważniejszych dolegliwości u chorych na depresję możemy zaliczyć: zaburzenia snu (od bezsenności poprzez częste budzenie się w nocy, do nadmiernej senności w ciagu dnia i nocy (samopoczucie poprawia się w biegiem dnia, najgorzej jest rano). Do tego dochodzi utrata apetytu, spadek lub przyrost masy ciała. Do objawów o mniejszym nasileniu należą: zaburzenia miesiączkowania (brak miesiączki, nieregularne krwawienia miesiączkowe), bóle głowy i karku, potylicy (tak zwane „opasujące bóle głowy”), a także zaparcia i wysychanie błon śluzowych (suchość w jamie ustnej, suche i piekące oczy) oraz spadek libido.

4. Lęk w depresji

Jest w depresji objawem stałym, utrzymującym się nieustannie. Wykazuje falujący przebieg. Może osiągać różne nasilenie (od lęku niewielkiego stopnia do ataków paniki włącznie). Chorzy często „lokalizują” go, między innymi w okolicy serca czy w brzuchu. Nie znaleziono jednoznacznej przyczyny jego występowania. Towarzyszy chorym przez cały czas trwania choroby.

Do objawów mniej charakterystycznych obserwowanych w przebiegu depresji należą także:

Dysforia (zjawisko dosyć powszechne, objawiające się zniecierpliwieniem, rozdrażnieniem, gniewem; często bywa źródłem autoagresji i prób samobójczych)
Tak zwane „sądy depresyjne” – należą do zaburzeń myślenia; przejawiają się negatywnymi opiniami o sobie, własnej przyszłości, zdrowiu i postępowaniu; chorzy pesymistycznie oceniają zarówno swoją sytuację obecną, jak i perspektywy życiowe.
Myśli lub czynności natrętne (uporczywe myśli pojawiające się wbrew woli chorego, jak również pojawiający się przymus wykonania i powtarzania jakiejś czynności) – obserwowane rzadziej od pozostałych objawów; zwykle o treściach nasilających poczucie bezwartościowości chorego
Zaburzenia funkcjonowania w grupie społecznej (rodzinie, miejscu pracy) – zwykle spowodowane spadkiem zainteresowania otaczającym światem; może prowadzić do całkowitego zerwania kontaktu z otoczeniem.
Uczucie ciągłego zmęczenia
Przebieg depresji u poszczególnych chorych jest różny. Nasilenie objawów bywa też różne w każdym nawrocie depresji u jednego pacjenta. Wiek odgrywa tu rolę. Mianowicie osób młodych depresja częściej przebiega łagodnie, natomiast w wieku późniejszym choroba przybiera na sile. Epizod depresyjny może trwać różnie długo – od kilku dni do kilku tygodni, miesięcy, a nawet lat.

Problemy w małżeństwie

Na początku trwania związku partnerzy postrzegają siebie bardzo pozytywnie. Czas spędzają głównie na przyjemnych doświadczeniach, ale w miarę jego upływu dawniej narzeczeni, a obecnie małżonkowie, mogą coraz mniej chwil spędzać wyłącznie na przyjemnościach. Warto zwrócić uwagę na fakt, że w początkowej fazie rozwoju związku narzeczeni starają się dostrzegać jedynie to, co ich łączy. Jednakże w każdym związku kończy się okres miesiąca miodowego. Wówczas bardzo ważna staje się zdolność radzenia sobie z problemami życia codziennego i pełnienie roli partnera, a później także i rodzica. Często, kiedy w małżeństwie pojawiają się trudności, partnerzy obwiniają się wzajemnie o ich spowodowanie. Jeden z partnerów uważa, że to z tym drugim jest coś "nie w porządku", a jego zadaniem jest "doprowadzić go do porządku". "Doprowadzenie do porządku" czynią przy pomocy perswazji, robienia wyrzutów, krytyki, gróźb. Najczęstszą reakcją na powyższe jest: milczenie, bierna agresja, zacięty opór, obrona przez krytykę, sarkazm, wyrzuty i groźby. W chwili, gdy partnerzy chcą zmienić zachowanie "tego drugiego", stają się dla siebie wrogami. W małżeństwie zamiast do partnerstwa dochodzi do dominacji jednego z małżonków, utraty zaufania, niedotrzymywania obietnic, braku poczucia bliskości - zarówno w sferze emocjonalnej, jak i seksualnej.

Problemy małżeńskie dotyczą głównie sfery seksualnej, finansów i komunikacji interpersonalnej. Jeżeli trudności nie zostaną rozwiązane, pojawia się poczucie osamotnienia, następuje izolowanie się partnerów od siebie. W tej sytuacji małżonkowie szukają wsparcia emocjonalnego u innych osób, co często prowadzi do zdrady lub rozpadu związku. Dodatkowym źródłem problemów małżeńskich jest sposób, w jaki partnerzy starają się egzekwować swoje oczekiwania, hierarchia wartości, jaką się kierują, kontakty z rodziną, pochodzenie, stosunek do religii.

Jak podaje V. Satir w swojej książce "Rodzina, tu powstaje człowiek", w rodzinach pełnych życia, zapewniających wsparcie i poczucie bezpieczeństwa, można zaobserwować:

- wysokie poczucie własnej wartości jej członków

- bezpośrednią, jasną, precyzyjną i szczerą komunikację

- elastyczne, ludzkie, stosowane i podlegające negocjacjom zasady

- otwarte, pełne ufności i dobrowolne relacje łączące rodzinę ze społeczeństwem.

Natomiast we wszystkich rodzinach, w których występują problemy, obserwujemy:

- niskie poczucie własnej wartości jej członków

- niebezpośrednią, niejasną i nie do końca szczerą komunikację

- sztywne, nieludzkie, nie podlegające negocjacji zasady

- pełne lęku, zarzutów i ustępstw relacje łączące rodzinę ze społeczeństwem.

Porady: jak naprawić związek, małżeństwo?

*     Poszerzenie „map miłości" - zapoznaj się z rzeczami, które mają miejsce w życiu współmałżonka, pamiętaj o ważnych wydarzeniach i staraj się być na bieżąco z tym, co się dzieje w jego życiu i z uczuciami, które tym wydarzeniom towarzyszą. Na przykład: a) Mój mąż wie, przez jaki stres obecnie przechodzę w pracy; b) Czuję, że moja żona mnie dobrze zna.

*    Buduj atmosferę czułości i podziwu - utrzymuj atmosferę, w której współ­małżonek będzie się czuł szanowany i lubiany, wyrażaj swój szacunek i pozytywne uczucia wobec niego. Na przykład: a) Z łatwością mogę wymienić trzy rzeczy, za które podziwiam moją żonę; b) Często znajdę sposób, w jaki powiedzieć mojemu mężowi, że go kocham; c) Moja żona docenia rzeczy, które robię dla naszego związku.

*    Zwróćcie się ku sobie - zareaguj na prośby partnera o uwagę lub wspar­cie „w mały" lub „duży" sposób. Na przykład: a) Moja żona jest zazwy­czaj zainteresowana moim zdaniem na różne tematy; b) Cieszy nas ro­bienie wspólnie nawet najdrobniejszych rzeczy, np. składanie prania czy oglądanie telewizji; c) Mój mąż cieszy się, że mnie widzi pod koniec dnia.

*    Pozwól współmałżonkowi mieć na ciebie wpływ - pozwól mu wpłynąć na twoją decyzję poprzez uwzględnienie jego uczuć i opinii. Na przy­kład: a) Nie odrzuciłam punktu widzenia mojego męża bez uprzed­niego wysłuchania, co ma do powiedzenia; b) Staram się okazać żonie szacunek, nawet gdy w jakiejś sprawie się nie zgadzamy; c) Staram się, by mój mąż czuł, że to, co ma do powiedzenia jest dla mnie ważne i liczę się z jego opinią.

*    Rozwiąż problemy, które mają rozwiązanie - zidentyfikuj i rozwiąż małe trudności, które powodują poirytowanie lub są sytuacyjnymi nie­porozumieniami, zanim ich zakres się rozszerzy i staną się dużymi problemami. Zastosuj technikę małych kroków - rozpocznij rozmowę o problemie delikatnie, spokojnie, monitorując i kontrolując negatywne uczucia, nie oskarżycielsko, w krzyku i złości. Poprzez rozmowę ustal­cie, w jaki sposób można zmienić drażniące zachowanie i ewentualnie zadośćuczynić. Stosuj metodę kompromisu. Szanując indywidualne różnice, postaraj się być bardziej tolerancyjny wobec braków partne­ra/partnerki. Na przykład: „Kocham cię pomimo twoich wad".

        *    Pokonaj „sytuację bez rozwiązania" - określ i zaakceptuj sprawy, które bezustannie stanowią problem w związku i będą nierozłączną jego czę­ścią. Otwórz dialog związany z ukrytymi, podświadomymi uczuciami, które stwarzają tę sytuację. Zamiast próbować rozwiązać problem, na­ucz się rozmawiać na ten temat.

Jakie są sposoby wychodzenia z kryzysu w małżeństwie, związku ?

          W każdej relacji interpersonalnej, tzn. również w każdym związku, kłótnie, argumenty i problemy są obecne. Jednak sposób, w jaki zostają one rozwiązane, wpływa na zadowolenie z małżeństwa. Konstruktywne po­dejście do konfliktów polega na podjęciu następujących wyzwań: przepro­szenia, jeśli się było w błędzie, współpracy w rozwiązywaniu problemu, słuchania bez osądzania, wyrozumiałości, cierpliwości i przebaczenia. Warto też stosować metodę „szufladkowania problemów" - podczas próby rozwią­zywania jednego konfliktu starajmy się nie wracać do sytuacji przeszłych ani też nie wykorzystywać okazji do wyrażenia swoich negatywnych emocji z ostatnich pięciu czy dziesięciu lat, lecz skupmy się na danym momencie, analizując i szukając rozwiązania tylko tej jednej trudności.

Co robić żeby uratować związek, małżeństwo?

          Jako że małżeństwa przeżywające kryzys w związku doświadczają wię­cej negatywnych niż pozytywnych sytuacji, konieczna byłaby praca nad za­planowaniem takich „dobrych" chwil spędzonych razem. Im więcej ich bę­dzie, tym szczęśliwsze będzie pożycie małżeńskie. Małżonkowie mogą na przykład ustalić jakiś termin, podczas którego spędzą czas ze sobą w miłej atmosferze. Może to być spacer, wycieczka rowerowa, cokolwiek, z czego oboje będą zadowoleni. Można też przywołać dawne uczucie poprzez powrót do rzeczy, które para robiła na początku związku, kiedy wszystko było w porządku. Jest to jednak duży krok dla tych, którzy nie mogą wytrzymać ze sobą w jednym pokoju, tak że taki termin może być poprzedzony wcześniej ustalonymi „dniami miłości". Podczas tych dni (każdy z małżonków wybiera dzień tygodnia) jeden z partnerów zobowiązuje się, że zrobi coś miłego dla drugiej strony. Podkreślić warto, że bardzo ważne jest wyrażenie uznania i podziękowanie za tę miłą rzecz.

Jak wyrażać uczucia w związku?

          Kolejną sferą, nad którą małżonkowie mogą pracować, jest wyrażanie pozytywnych emocji podczas interakcji między nimi. Mowa tu o zachowaniu werbalnym, którego celem jest stworzenie atmosfery czułości, wsparcia i optymizmu. W szczególności dla mężczyzn ważne jest wyrażanie przez żonę pozytywnych emocji, afirmacji jego osoby, gdyż mężczyźni rzadziej niż kobiety, które utrzymują więcej relacji towarzyskich, otrzymują pozytywne wsparcie werbalne od otoczenia. Emocje takie można uzewnętrznić poprzez używanie czułych sformułowań, wspominanie miłych momentów związku, oferowanie wsparcia, pomocy, rady. Niektórzy jednak mają tendencję do dawania rad, zanim zostaną o to poproszeni, przekazując negatywny komu­nikat ,ja zaraz ci powiem, co masz robić, bo widocznie sobie z tym nie pora­dzisz"; warto zapytać małżonka, czy chciałby wysłuchać rady, gdyż w ten sposób przekazany zostaje komunikat pozytywny „wiem, że sobie sam pora­dzisz, ale chętnie ci pomogę". W sferze niewerbalnej zadbajmy o to, by pod­czas interakcji łączył nas kontakt wzrokowy, gdyż patrzenie na inną osobę jest wyrazem zainteresowania a jednocześnie przejawem po­zytywnej odpowiedzi na to zainteresowanie. Nie obawiajmy się również dotyku - delikatne poklepanie po ramieniu, przytulenie może być zinterpretowane jako wyraz wsparcia, akceptacji i uczucia.

Dzięki czemu można być szczęśliwym w związku?

          Badania wskazują iż szczęśliwe pary spędzają więcej czasu na opowia­daniu sobie, co dzieje się w ich życiu, co się stało danego dnia. W miarę jak każdy z partnerów dojrzewa, rozwija się i zdobywa nowe do świadczenia, zdawanie relacji ze swojego dnia, tygodnia czy wyjazdu coraz bardziej integruje. Małżonkowie czują wtedy, że przeżywają pewne rzeczy wspólnie, budują elementy, które sprawią że poczują się bardziej połączeni, szczęśliwsi. Ważne jest, by w "sprawozdaniach" tych opowiedzieć nie tylko o faktach, ale też o uczuciach - pozytywnych i negatywnych - związanych z danym doświad­czeniem. Wiele par spędza ze sobą dużo czasu, recytują kolejno fakty z dnia, ale tak naprawdę się nie znają. To jakość komunikacji, a nie ilość, jest ważna w procesie osiągnięcia oraz utrzymania bliskości i zrozumienia w związku.

Droga do szczęścia w małżeństwie

          Wbrew powszechnemu przekonaniu szczęście w małżeństwie można osiągnąć poprzez wprowadzenie zmian w tych najmniejszych, rutynowych zachowaniach, od których zależy zdrowe małżeństwo, takich jak na przykład sposób okazywania uczuć przez partnerów, czyli werbalne wyrażanie uczuć miłości, szacunku, wsparcia, niematerialne dowody miłości (np. spędzanie razem czasu), fizyczne wyrażanie uczucia miłości (np. przytulanie, całowa­nie), tolerancja pewnych nieprzyjemnych cech partnera, materialne dowody miłości (np. dawanie prezentów).

Schemat komunikacji w związkach przeżywających kryzys.

          Kolejny schemat w komunikacji małżeństw przeżywających kryzys ma miejsce, gdy jeden z małżonków wywiera nacisk na współmałżonka poprzez stawianie wymagań, narzekania, krytykę, powodując wycofanie, defensywność i pasywność atakowanego partnera. Taki schemat atak - odwrót (żąda­nia, wymagania - wycofanie, inercja), w którym najczęściej atakującą osobą jest kobieta, a wycofującą się - mężczyzna, wpływa destrukcyjnie na zwią­zek, gdyż wytwarza kolejne zamknięte koło. Żona przyzwyczajona do atako­wania oraz do swojej negatywnej oceny małżonka może nie zauważyć prób naprawy związku z jego strony, stąd on zrezygnowany czasem nawet ich nie podejmuje. Często żony podczas sesji terapeutycznych u psychologa opowiadają ile one robią dla związku, jak się starają jak próbują z mężem rozmawiać, naprawić ich nieszczęście, a on „nic nie robi", ucieka do pracy, zamyka się w sobie i „mruczy coś pod nosem". Obserwując wtedy małżonka widzę, jak wciśnięty w fotel, próbuje zniknąć, schować się przed tą ofensywą siłą i wodospadem oskarżeń. Zdarza się, że opowiada, jak próbuje, na co wtrąca się żona ze słowami „no tak, zrobił to, bo ja mu powiedziałam, co ma zrobić". Trudno­ścią jest wówczas przebicie się przez silny mur goryczy i rozczarowania żony, gdyż wprowadzenie jakichkolwiek metod naprawczych wymaga również od niej zmiany w zachowaniu i wyrażaniu emocji, a przecież ona „cały czas pracowała nad tym związkiem i teraz jest jego kolej i ona nie będzie się już więcej poświęcać". W takich sytuacjach pomocne bywa przywołanie pobudek egoistycznych: „Czyż nie chcielibyście, by było wam dobrze w związku, w którym wasze potrzeby byłyby zaspokojone? Czyż nie warto podjąć jeszcze jednej próby, wspólnie, w inny, jeszcze niesprawdzony przez was sposób, by powalczyć o szczęście zarówno indywidualne, jak i wspólne?". Pary, które to ryzyko podejmą i spróbują popracować nad wzajemnymi relacjami, zazwyczaj osiągają sukces. Zgodę małżonków na ten rozwój osobisty, jak i związku można uznać za pierwszy podstawowy pozytywny komunikat: „chcemy być razem, jesteśmy dla siebie ważni".

Jak dobrze komunikować się z partnerem?

Często pary próbują naprawić sposób komunikowania się poprzez prośby, np.: „Nie słuchasz mnie, proszę cię, wysłuchaj tego, co mam do powiedzenia". Jednak jeżeli wypowiedzi tej towarzyszą negatywne emocje - irytacja, smutek, zniecierpliwienie czy złość - partner, do którego była ona skiero wana, zareaguje jedynie na komunikat niewerbalny i odpowie w defensywny negatywny sposób, utrzymując tym samym koło negatywnej komunikacji. Jako że zaburzona komunikacja staje się schematem przewidywalnym, podobne pary dość szybko rezygnują z prób wyszukiwania zdrowych sposobów porozumienia się. Komunikacja szczęśliwych małżeństw, przeciwnie, jest bardziej otwarta na próby naprawy, małżonkowie szybciej radzą sobie z ne gatywnymi komunikatami. Na przykład na słowa: „Proszę cię, kochanie, nie dajesz mi skończyć" partner reagujący na pozytywne emocje (pomocne w ich przekazaniu jest okazanie czułości) może odpowiedzieć: „Przepraszam cię. Proszę, dokończ."

Komunikacja werbalna i niewerbalna w trudnych związkach

Badania potwierdzają tezę, iż komunikacja niewerbalna, czyli tzw. mowa ciała, ma większy wpływ na zadowolenie ze związku niż komunikacja werbalna. Zachowanie par szczęśliwych cechuje wyrażanie emocji związa nych z przyjemnością - uśmiechy, okazywanie uczucia poprzez np.: przytu lenie partnera, trzymanie go za rękę, radość, wsparcie. Łzy, rozpacz, złość, oziębłość, lęk, obrzydzenie, smutek, jak i wycofanie się (np.: utrzymanie „ciszy" podczas wspólnego spędzania czasu, odwracanie wzroku, wychodze nie z pokoju po wejściu małżonka) czy też napięte, sztywne i zamknięte ułożenie ciała są od razu zauważalne w zachowaniu par nieszczęśliwych. W ich pożyciu bardzo niewiele jest momentów przepełnionych śmiechem, radością czy innymi przejawami dobrego nastroju. Rozmowy to wzajemne przekazywanie negatywnych komunikatów. Największym wyzwaniem dla takich małżeństw jest podjęcie ryzyka i znalezienie pozytywnych metod wyjścia z tego zamkniętego koła.

Cechy komunikacji par szczęśliwych oraz przeżywających trudności

W porównaniu do porozumiewania się szczęśliwych par komunikacja tych, które przeżywają kryzys, zawiera o wiele więcej krytyki, narzekania, wtrącania się w czasie przedstawiania swojego punktu widzenia przez jed nego z małżonków, negatywnych propozycji rozwiązania problemów: „Za pomnijmy o wszystkim i będzie dobrze", „To wszystko twoja wina, przyznaj się do tego i będzie dobrze"; a także mniej pozytywnych sugestii i słownego wyrażania uczuć. Dodatkowo komunikacja par nieszczęśliwych cechuje się małą precyzyjnością wypowiedzi i rozwiązań, a także werbalizacją proble mów w sposób bardzo krytyczny.

Przezwyciężanie kryzysów w związku

Jedną z najczęstszych rzeczy, z którą ludzie przychodzą po pomoc do psychologa, są problemy w związku, a z kolei główną trudnością tych związków jest nieumiejętność porozumiewania się między małżonkami. Psycholo gowie pracujący z parami na całym świecie oceniają że zaburzenia w komunikacji są najbardziej destruktywne spośród tych, z którymi spotykają się w swojej praktyce. Wskazują na brak porozumiewania się jako powód nieza dowolenia w związku, ale także nieodpowiednie porozumiewanie się partnerów jako czynnik bezpośrednio przyczyniający się do zawierania trudnych związków.